Enflasyon muhasebesi, şirketlerin finansal raporlarını enflasyonun etkilerini göz önünde bulundurarak düzeltme işlemidir. Bu düzeltme, finansal tabloların cari satın alma gücünü daha doğru bir şekilde yansıtmasını sağlar. Özellikle yüksek enflasyon ortamlarında, finansal raporlardaki nominal değerlerin gerçek satın alma gücünü yansıtmaması sorununu çözmek için uygulanır.

Enflasyon muhasebesinin avantajları arasında, şunlar sayılabilir:

1.Fiktif kârlılığın giderilmesi: Enflasyon, nominal kârlılığı artırabilir ancak gerçek
kârlılığı azaltabilir. Bu düzeltme sayesinde, enflasyonun neden olduğu yanıltıcı
kârlılık düzeltilir.
2. Gerçeğe uygun bilgilendirme: Geçmiş ve mevcut finansal durumu
karşılaştırmak için daha doğru bir zemin sağlar. Bu da şirket paydaşlarına
gerçeğe daha uygun bilgiler sunar.
Enflasyon muhasebesi, Vergi Usul Kanunu (VUK) ve Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TFRS) kapsamında farklı şartlara tabidir. Örneğin, VUK, son üç hesap döneminde ÜFE’nin %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10’dan fazla olması durumunda enflasyon düzeltmesi yapılmasını öngörür.
TFRS’e göre ise enflasyon muhasebesi uygulamasına koşul oluşturan durumlar şunlardır:
Nüfusun çoğunluğu servetini parasal olmayan varlıklarda veya istikrarlı bir döviz cinsinde tutmayı tercih eder.
Kredili satış ve satın almalardaki fiyatlar, kredi süresi boyunca satın alma gücünde beklenen zararları karşılayacak şekilde belirlenir.
Faiz oranları, ücretler ve fiyatlar bir fiyat endeksine bağlıdır.
Son üç yılın kümülatif enflasyon oranı %100’e yaklaşmakta veya aşmaktadır. Enflasyon muhasebesi, fonksiyonel para birimi TL dışında olan şirketler için uygundur. Ancak, belirli düzenleyici kurumlar (örneğin, Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu) enflasyon muhasebesinin uygulanmasına ilişkin farklı geçiş tarihleri belirleyebilir.
Enflasyon muhasebesinin nasıl yapıldığına gelince, parasal olmayan bilanço kalemleri genel bir fiyat endeksi kullanılarak düzeltilir. Parasal kalemler için ise düzeltmeye gerek yoktur çünkü nominal değerlerinde bir farklılık olmaz. Öncelikle parasal ve parasal olmayan kalemler belirlenir, ardından düzeltmeye esas tarihler saptanır ve son olarak düzeltme katsayıları hesaplanarak enflasyon muhasebesi uygulanır. KGK’nin yönlendirmesi doğrultusunda Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) enflasyon muhasebesinde genellikle kullanılan bir endekstir.

Enflasyon Muhasebesi Ne Zaman Uygulanır?

Enflasyon muhasebesinin ne zaman uygulanacağı, Vergi Usul Kanunu (VUK) ve Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) 29’a göre belirlenir.
Vergi Usul Kanunu’na göre, Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) içinde bulunulan dönem dahil olmak üzere, son üç hesap döneminde %100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10’dan fazla enflasyon gerçekleşirse, enflasyon düzeltmesi yapılması gerekmektedir. Ancak, 7352 sayılı yasayla Vergi Usul Kanunu’na eklenen geçici 33. madde ile bu uygulama 2023 sonuna kadar ertelenmiştir. Bu nedenle, 2023 hesap dönemi sonunda VUK’a göre bilançolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Vergi matrahı hesaplanırken, 2023 dönemine ait karlar düzeltme öncesi mali tablolara göre tespit edilecek ve 2024 yılından itibaren ise 2023 dönem sonunun düzeltme farkları dikkate alınarak gelir tablosuyla ilişkilendirilerek vergi matrahını etkileyecektir.
TMS 29 ise, finansal tabloların hazırlanmasında enflasyon muhasebesinin uygulanmasına ilişkin detayları belirler. Bu standarta göre, enflasyon muhasebesi uygulanmasına koşul oluşturan durumlar, nüfusun çoğunluğunun servetini parasal olmayan varlıklarda veya istikrarlı bir döviz cinsinde tutmayı tercih etmesi, kredili satış ve satın almalardaki fiyatların kredi süresi boyunca satın alma gücünde beklenen zararları karşılayacak şekilde belirlenmesi, faiz oranlarının, ücretlerin ve fiyatların bir fiyat endeksine bağlı olması gibi durumları içerir. Bu şartlar altında TMS 29’a göre enflasyon muhasebesi uygulanması gerekebilir.

Enflasyon Muhasebesi Nasıl Yapılır?

Enflasyon muhasebesi, şirketlerin finansal raporlarını enflasyonun etkilerini göz önünde bulundurarak düzeltme işlemidir. Bu düzeltme, finansal tabloların cari satın alma gücünü daha doğru bir şekilde yansıtmasını sağlar. Özellikle yüksek enflasyon ortamlarında, finansal raporlardaki nominal değerlerin gerçek satın alma gücünü yansıtmaması sorununu çözmek için uygulanır.
Enflasyon muhasebesi uygulamasında, raporlama dönemi sonunda parasal olmayan bilanço kalemleri, genel bir fiyat endeksi kullanılarak düzeltilir. Bu düzeltme işlemi, parasal kalemler için gerekli değildir, çünkü enflasyon neticesinde parasal kıymetlerin satın alma gücünde bir değişim olmasına rağmen, nominal değerlerinde bir farklılık oluşmaz.
Uygulama süreci, öncelikle parasal ve parasal olmayan kalemlerin belirlenmesiyle başlar. Daha sonra, parasal olmayan kalemler için enflasyon düzeltmesi yapılacak tarihler belirlenir. Belirlenen tarihler üzerinden, enflasyon muhasebesinin uygulandığı tarih ile endekslemenin yapılabilmesi için düzeltme katsayıları hesaplanır. Bu katsayılar, düzeltilmesi gereken tutarlarla çarpılarak düzeltme işlemi tamamlanır.
Finansal tabloların enflasyona göre düzeltilmesinde kullanılacak endeks, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından aylık olarak yayımlanan Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) olabilir. Vergi Usul Kanunu kapsamında yapılacak enflasyon düzeltmesi uygulamasında ise esas alınacak gösterge Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) olacaktır. Bu endeksler, satın alma gücünü en iyi yansıtan fiyat endeksleri olarak kabul edilir.

Mali tabloda yer alan kıymetlerden hangilerinin parasal olmayan kıymet olduğu tespit edilecektir.
Tespit edilmiş parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarları (düzeltmeye esas tutarları) bulunacaktır.
Parasal olmayan kıymetlerin içinde yer alan Reel Olmayan Finansman Maliyetleri (ROFM) ayrıştırılacaktır.
Tespit edilmiş parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde düzeltmeye esas tarihleri ve buna bağlı düzeltme/taşıma katsayıları belirlenecektir.
Tespit edilmiş düzeltmeye esas tutarlar ait oldukları düzeltme/taşıma katsayılarıyla çarpılacak düzeltilmiş tutarları hesaplanacaktır.
Parasal olmayan kıymetlerin, düzeltilmiş değerler ile düzeltme öncesi değerler arasındaki enflasyon farkları kayıtlara alınacaktır.
Parasal olmayan kıymetler düzeltilmiş değerleriyle, parasal kıymetler ise düzeltmeye tabi tutulmaksızın mali tabloda gösterilecektir.

IQ Denetim olarak, enflasyon muhasebesini önemsiyor ve finansal raporların doğru ve güvenilir bir şekilde hazırlanmasını sağlamak için bu düzeltme işlemine özel bir önem veriyoruz.